— Proef geeft ID’s aan vluchtelingen uit centraal-Afrikaanse Republiek
— Kaarten geven toegang tot onderwijs, banen en bankrekeningen
Tienduizenden hebben nog steeds geen ID, gegevensprivacy een zorg
Als vluchteling in Kameroen worstelde Shelley Teckombi Yazembrou bijna zeven jaar lang om een bankrekening te openen of zich zelfs vrij te bewegen, simpelweg omdat ze geen nationale identiteitskaart had.
Dat veranderde in juni, dankzij een proefprogramma van de Kameroense regering en de VN-vluchtelingenorganisatie (UNHCR) om 6.000 vluchtelingen uit de Centraal-Afrikaanse Republiek (CAR) te voorzien van biometrische ID’s om hen te helpen toegang te krijgen tot basisdiensten.
Nu hebben ze de identiteitskaarten, Centraal-Afrikanen in het oostelijke Gado-Badzéré-kamp – waar Teckombi Yazembrou woont – en het Mandjou-gebied beginnen toegang te krijgen tot onderwijs, banen, gezondheidszorg en reizen rond zonder angst voor arrestatie.
“Het hebben van de ID-kaart heeft me echt geholpen,” zei Teckombi Yazembrou, 34, die werkt als gemeenschapsorganisator en hulporganisaties en lokale autoriteiten helpt bijna 30.0000 Centraal-Afrikaanse vluchtelingen in het kamp te helpen.
“Het is niet zo goed als de Kameroense nationaliteit, maar ik ben nog steeds dankbaar”, vertelde ze aan de Thomson Reuters Foundation.
Geweld in de CAR heeft meer dan 700.0000 mensen gedwongen het land te verlaten sinds rebellen de toenmalige president François Bozizé in 2013 verdreven, volgens UNHCR. Ongeveer de helft van hen vond zijn toevlucht in buurland Kameroen, vooral in oostelijke en noordelijke regio’s.
Zonder een legale ID worden vluchtelingen over het hele continent vaak gediscrimineerd en geschonden, zeggen mensenrechtenorganisaties.
Kameroen – dat in totaal ongeveer een half miljoen vluchtelingen opvangt – sluit zich aan bij een handvol Afrikaanse landen, waaronder Senegal, Mali en Rwanda, die een beperkt aantal vluchtelingen-ID’s hebben uitgegeven, zei Mbav Tshilombo, unhcr-plaatsvervangend vertegenwoordiger in Kameroen.
“De kaart is een vorm van empowerment, zodat ze toegang hebben tot banen en financiële instellingen,” zei hij, eraan toevoegend dat Centraal-Afrikanen met de ID ook gemakkelijk bedrijven kunnen opzetten, zonder langer een Kameroense tussenpersoon nodig te hebben om hen daarbij te helpen.
Empowerment van vrouwen
Meer dan 1 miljard mensen wereldwijd – van wie 40% in Afrika woont – hebben geen officieel identiteitsbewijs, waardoor hun vermogen om toegang te krijgen tot elementaire openbare en financiële diensten sterk wordt beperkt, aldus de Wereldbank.
In Kameroen geeft de UNHCR zijn eigen ID-kaarten uit aan alle vluchtelingen, maar deze worden niet algemeen erkend en vluchtelingen kunnen ze over het algemeen niet gebruiken om te solliciteren naar banen, zich in te schrijven voor de universiteit of andere dagelijkse taken uit te voeren.
“We werken samen met de overheid om hen de identiteitskaarten te laten herkennen die zijn uitgegeven door UNHCR, zodat degenen die de biometrische kaarten niet hebben ontvangen, geen problemen zullen hebben,” zei Tshilombo.
Voor de nieuwe biometrische ID’s geven de autoriteiten prioriteit aan vluchtelingenvrouwen, die een groter risico lopen op misbruik of uitbuiting zonder een goed levensonderhoud, voegde hij eraan toe. Ongeveer de helft van de vluchtelingen in Kameroen – of volwassenen ouder dan 18 jaar – komen in aanmerking voor de nieuwe biometrische ID’s, volgens lokale functionarissen.
Digitale ID’s hebben bewezen “de meest effectieve” manier te zijn voor overheden en hulporganisaties om hulp en middelen te bieden aan ontheemden, zei Kathleen Ndongmo van het African Digital Rights Network, een belangenbehartigingsgroep.
“Bestaande ongelijkheden in vluchtelingenpopulaties kunnen worden verergerd zonder dergelijke interventies, waardoor de meest kwetsbare levensverbeterende kansen worden ontkend,” zei ze.
Tegelijkertijd moeten gastlanden ervoor zorgen dat de gegevens die in de digitale ID’s worden bewaard, worden beschermd, voegde ze eraan toe.
“Vanwege het feit dat velen van hen mogelijk op de vlucht zijn voor vervolging, is het beschermen van hun gegevens cruciaal.”
Bijzonder kwetsbaar
In heel Afrika geven meer overheden digitale ID’s uit die nodig zijn voor alles, van het openen van een bankrekening tot het kopen van een mobiele simkaart tot het verkrijgen van een paspoort.
Toch laat het systeem poor en gemarginaliseerde mensen die mogelijk niet over de benodigde documenten voor een ID beschikken, of andere uitdagingen tegenkomen, zeggen rechtengroepen.
Het Hooggerechtshof van Kenia verklaarde vorig jaar de uitrol van het biometrische ID-schema van het land als illegaal, terwijl een groep liefdadigheidsinstellingen in Oeganda onlangs hun regering heeft aangeklaagd, met het argument dat kwetsbare groepen potentieel levensreddende diensten zijn ontzegd vanwege gebreken in het nationale biometrische ID-systeem.
Veel landen missen ook sterke gegevensbeschermingswetten, waardoor migranten en vluchtelingen bijzonder kwetsbaar zijn vanwege de grote hoeveelheid informatie die ze tijdens de asielprocedure moeten indienen, zei Ndongmo.
De grondwet van Kameroen garandeert gegevensbeschermingsrechten, maar er is geen wet op gegevensbescherming. Een privacywet wordt momenteel opgesteld en vluchtelingen “zijn niet veilig zolang dit niet wordt gegarandeerd en gehandhaafd”, voegde Ndongmo eraan toe.
Er zijn systemen om ervoor te zorgen dat de persoonlijke gegevens van de vluchtelingen worden beschermd, zei Norbert Wirnkar, een ambtenaar bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken van Kameroen die hielp bij het coördineren van het digitale ID-project.
De biometrische ID-kaarten zijn ook nodig om veiligheidsredenen, zoals het controleren van controleposten en het identificeren van vermoedelijke criminelen, zei hij.
“Het is bijna onmogelijk om elke vluchteling in het land te volgen. Minder dan 30% woont in geïdentificeerde vluchtelingenkampen … wat elke poging tot surveillance bemoeilijkt,” zei Wirnkar.
Nu de pilot is voltooid, wachten de regering en de UNHCR op meer fondsen om biometrische ID-kaarten uit te geven aan alle in aanmerking komende vluchtelingen tegen het einde van dit jaar, zei Tshilombo.
“Als we financiering hebben, zullen we het proces opnieuw opstarten. Binnen twee tot drie maanden kunnen we verdelen onder alle resterende vluchtelingen,” zei hij.
Genietend van haar hervonden vrijheid en rechten, maakt Teckombi Yazembrou plannen voor de toekomst.
“Wat ik nu echt wil doen, is een bankrekening openen”, zei ze.
Verslag door Maikem Emmanuela; Montage door Rina Chandran en Helen Popper. Dit verhaal werd oorspronkelijk gepubliceerd door de Thomson Reuters Stichting, de liefdadigheidstak van Thomson Reuters, die het leven van mensen over de hele wereld behandelt die worstelen om vrij of eerlijk te leven.
