Een eenvoudig letter-grading systeem in het Verenigd Koninkrijk heeft geleid tot een aanzienlijke verschuiving naar ecologisch groener voedsel.
Neon geel, rustgevend blauw en revitaliserend groen: het gemiddelde gangpad van de supermarkt is een losbandige, kleurrijke strijd om de aandacht van een klant, volgens Dr. Brian Cook, een senior onderzoeker aan de Universiteit van Oxford.
Elk aspect van de verpakking van een voedingsproduct is ontworpen om specifieke emoties op te wekken en overtuigende informatie – waar of niet – naar de hersenen te sturen.
“Maar bijna nooit vertelt die informatie je de milieu-impact van dat product”, zegt Cook. “Er is veel lawaai, maar weinig feiten voor consumenten. Dat moet veranderen.”
Cook, die het Health Behaviors-team van Oxford leidt bij het Livestock, Environment and People (LEAP) -project, gelooft dat een beproefd systeem het potentieel heeft om de manier waarop we eten te transformeren: etikettering.
Net zoals labels met de voedingswaarde of plaats van herkomst van een voedsel hebben bijgedragen aan het verbeteren van ons begrip van voeding en ethische bronnen, zegt Cook dat een vergelijkbaar systeem kan worden gebruikt om een reeks ecologische indicatoren te combineren – van broeikasgasemissies tot watergebruik – om de milieu-impact van een product te laten zien.
Tijdens de pandemie voerde het team van Cook een experiment uit waarbij ‘klanten’ nepgeld kregen om te kiezen uit 20.000 supermarktartikelen.
Elk had een label met de ecologische impact van dat product, gebaseerd op vier indicatoren: broeikasgasemissies, biodiversiteitsverlies, watervervuiling en watergebruik.
Het resultaat was een “statistisch significante” verschuiving naar ecologisch groener voedsel, waaronder een vermindering van ongeveer 10 procent van de vleesconsumptie. “Het bleek effectief te zijn”, zegt hij.
Nu is de volgende stap – testen in de echte wereld – aan de gang. In mei lanceerde het team een proef met het etiketteringssysteem met het in het Verenigd Koninkrijk gevestigde foodservicebedrijf Compass Group in 13 van zijn cafetaria’s.
Ze ontdekten dat het meest effectieve ontwerp een globesymbool was dat groen, oranje of rood was gekleurd met een letter in het midden van A tot E, om de ecoscore van het voedsel aan te geven – een groentesoep kreeg bijvoorbeeld de classificatie A, terwijl een citroen, lente-ui, kaas en tonijn bagel een E kreeg.
Begin volgend jaar is een tweede proef gepland in de kantoorruimtes en universiteitslocaties van Compass Group, waarbij de onderzoekers op zoek zijn naar de impact op een jongere, beter opgeleide demografie.
De inspanningen spreken van een bredere honger naar een door labels geleide verandering in diëten die zich over heel Europa verspreidt. De NGO Foundation Earth zal dit najaar een proef starten met een op verkeerslichten gebaseerd labelsysteem in Britse en Europese supermarkten zoals Tesco en Morrisons.
En in 2024 zal de Europese Commissie een EU-breed scoresysteem voorstellen als onderdeel van haar “Farm to Fork”-strategie.
Ondertussen gebruiken sommige bedrijven in Frankrijk al bijna een jaar een eco-scorelabel.
Het komt nadat het Franse ministerie voor Ecologische Transitie (ADEME), dat de milieu-impact van 2.500 categorieën producten evalueerde en zijn bevindingen publiceerde in een gratis, open-source database die bekend staat als Agribalyse afgelopen zomer, een ontwerpwedstrijd lanceerde voor een nationaal eco-scorelabel. De winnaar wordt begin volgend jaar bekendgemaakt.
“Wanneer je een biefstuk consumeert, moet je de milieu-impact ervan kennen”, zegt Lucas Lefebrve, mede-oprichter van de Franse online biologische winkel La Fourche, die in januari het ecolabel voor zijn winkelmerkproducten uitrolde met behulp van de database. “We moeten consumenten helpen en aanmoedigen door ze goede informatie te geven.”
Sindsdien zegt Lefebrve dat er een toename is van de vraag naar vleesalternatieven zoals seitan, die betere eco-beoordelingen hebben dan echt vlees.
“De impact van de labels is al tastbaar”, vult Lefebrve aan, die naar eigen zeggen in onderhandeling is met Franse, Belgische en Duitse distributeurs om zijn labelvorm in te voeren.
Voorstanders zeggen dat hoewel radicale institutionele verandering de sleutel is tot het stoppen van onomkeerbare opwarming van de aarde, ecolabels niet slechts kruimels zijn in het grote recept van het klimaat.
De voedselproductie is verantwoordelijk voor een kwart van alle uitstoot van broeikasgassen.
En onderzoek van WWF en het milieuadviesbureau ECO2 Initiative heeft aangetoond dat we onze individuele uitstoot kunnen halveren door simpelweg onze voeding te veranderen.
Zelfs het schakelen tussen schijnbaar vergelijkbare voedingsmiddelen kan een enorme impact hebben. Dr. Cook citeert onderzoek uit 2018 waaruit bleek dat de milieu-impact van rundvlees 18-voudig kon variëren, afhankelijk van hoe het werd geproduceerd.
“Je hoeft maar 25 procent van de bevolking van E naar B of C te kunnen duwen en dat kan een enorme impact hebben”, zegt hij.
Peilingen suggereren dat een verschuiving in gedrag waarschijnlijk is als er betere informatie aan het publiek wordt verstrekt.
Volgens een peiling van Elementar UK zei 68 procent van de respondenten dat de oorsprong van voedsel “zeer” of “vrij” belangrijk is bij het beïnvloeden van hun winkelen, maar 25 procent zei dat ze “ontevreden” of “zeer ontevreden” waren met de informatie die ze krijgen.
Anna Cohen, landbouwleider bij France Nature Environnement (FNE), een NGO die bedrijven adviseert over milieukeurmerken, zegt dat het voorbeeld van Nutri Score, een etiketteringssysteem op basis van voedingswaarden dat in 2016 in Frankrijk werd gelanceerd, heeft aangetoond dat het concept werkt.
“Het kan een duurzamer landbouwnetwerk creëren”, zegt Cohen. “De labels kunnen mensen helpen hun beslissingen te nemen.”
Maar Jean-Pierre Schweitzer, beleidsmedewerker bij het Europees Milieubureau, dat twee Franse initiatieven, Eco-score en Planet-score, heeft beoordeeld, waarschuwt dat het kiezen van een methodologie voor scoren complexer kan zijn dan het lijkt.
“De duivel zit heel erg in de details van hoe de score wordt berekend”, zegt hij. “Het combineert kwantitatieve en kwalitatieve informatie. Wie bepaalt wat belangrijk is? Het is een politieke kwestie. En wat als we geen echte gegevens hebben, maar alleen schattingen?”
Het scoresysteem zou wat wenkbrauwen kunnen doen fronsen, hoewel informatieve resultaten. Volgens experts kan een banaan die per boot uit Colombia wordt geïmporteerd bijvoorbeeld een betere score hebben dan een tomaat buiten het seizoen die lokaal in een kas wordt geteeld.
En hoewel de gezondheidsvoordelen van amandelen bekend zijn, kunnen de waterbehoeften – het kweken van een enkele amandel vereist 1,1 liter water – ze opzadelen met sombere scores.
Dr. Cook accepteert dat er tal van uitdagingen op de loer liggen. Wat op een website werkt, werkt misschien niet in een bruisend stadsrestaurant of een uitgestrekte supermarkt.
Een andere uitdaging is het vinden van de juiste balans tussen de informatie die gedetailleerd, effectief en overtuigend betrouwbaar is. Het berekenen van scores voor producten zou ook een gigantische taak kunnen zijn – en zou politieke wil vereisen.
Maar hij gelooft dat het succes van etiketteringsschema’s in het verleden laat zien dat deze obstakels kunnen worden overwonnen.
“In het grote schema van het klimaat is het een laaghangend fruit. [in terms of action that we can take],” zegt hij.
Dit verhaal is onderdeel van de SoJo Exchange van de Oplossingen Journalistiek Netwerk, een non-profitorganisatie die zich toelegt op rigoureuze rapportage over reacties op sociale problemen. Het werd oorspronkelijk gepubliceerd door Redenen om vrolijk te zijn op 19 oktober 2021.
